مقدمه

حرکت یک از لازمه ها و یکی لز ابعاد مهم حیات و زنده بودن جانوران است.به طور مثال اگر یک جانور حرکت نداشته باشد ، نباید آنرا جاندار و یا جانور نامید.

هر جانور زنده برای حرکت که برای بدست آوردن نیاز های روزمره ی خود و یا دفع زایعات بدن لازم است ، به دستگاه حرکتی نیاز دارد.

دستگاه حرکتی انسان شامل اسکلت داخلی و ماهیچه ها است ، همچنین خود اسکلت داخلی بدن از غضروفها ، مفاصل ، استخوان ها و ... متشکل است.نتیجه ی کار هماهنگ و درست دستگاه حرکتی ، حرکت اندام های مختلف و در نتیجه کل بدن است.

من هم در این تحقیق به بیان اجزای دستگاه حرکتی انسان و توضیح در باره ی آن ها پرداخته ام باشد که تمام کسانی که به کسب علم علاقه مندند از این تحقیقی استفاده کنند واز آن بهره ببرند.

علی آقایی صائم – بهمن 89

دستگاه حرکتی

تمام موجودات زنده و همینطور انسان برای حرکت نیاز به دستگاه حرکتی دارند.در انسان دستگاه حرکتی که مجموعه از اندام ها و بافت های مختلف است و باعث می شود بدن حرکت کند شامل دو بخش اساسی است :

1.       اسکلت داخلی بدن

2.       ماهیچه ها

اسکلت داخلی بدن نیز از اجزای زیر تشکیل شده است :

1.       استخوان ها

2.       غضروف

3.       مفصل ها

4.       و ...

  ماهیچه ها عوامل اصلی حرکتند که با انبساط ها و انقباض های پی در پی خود باعث به حرکت در آمدن استخوان ها و در نتیجه بدن می شوند. استخوان ها تکیه گاه های ماهیچه ها هستند همچنین استخوان ها در ساخت گلبول قرمز خون نقش مهمی را ایفا می کنند.

استخوان ها

اسکلت داخلی بدن که یکی از ارکان مهم حرکت است از 206 استخوان تشکیل شده است. استخوان ها از نظر شکل و اندازه بسیار متفاوت می باشند ولی به طور کلی آن ها را در 5 گروه اصلی می توان تقسیم بندی کرد :

1.       استخوان های دراز :استخوان های ذراز، از یک تنه ی تقریبا استوانه ای با یک قسمت پهن در دو انتها تشکیل شده اند. این گروه از استخوان ها بیشتر استخوان های اندام های فوقانی و تحتانی را در بر می گیرند.

2.       استخوان های کوتاه :این استخوان ها از نظر شکل تفاوت های زیادی با هم دارند ولی به طور کلی می توان آن ها را به شکل مکعب در نظر گرفت. این گروه از استخوان ها نیز بخش های دیگری از استخوان های دست و پا را در بر می گیرند.

3.       استخوان های پهن:استخوانهای پهن در مقایسه با قطرشان سطح پهن دارند و شاملاستخوانهای سقف جمجمه و دنده‌ها می‌باشند.

4.       استخوان های نامنظم :استخوان های نامنظم از نظر شکل تفاوت های زیادی باهمدارند و در هیچکدام از گروه های فوق قرار نمی‌گیرند و شامل استخوان هایی می‌شوند که ستون فقرات و بعضی از استخوان های جمجمه را تشکیل می‌دهند.

5.       استخوانهای سزامویید (کنجدی): این استخوان ها در تاندونهای نزدیک مفاصل ظاهر می‌شوند. مهمترین استخوان این گروه ، استخون کشکک زانو می‌باشد.

استخوان بافتی همبندی است که از سخت ترین بافت های بدن انسان به شمار می رود. استخوان یک اندام زنده است که از دوران جنینی شروع به رشد می کند.استخوان های بدن در ابتدای جنینی غضروف بودند و در ادامه با جذب کلسیم و فسفر به استخوان تبدیل شده اند.استخوانی شدن تا 20 سالگی ادامه پیدا می کند در مدت جنینی تا 20 سالگی هم رشد طولی وجود داشته و هم رشد قطری وترمیم اما بعد از 20 سالگی رشد طولی استخوان ها متوقف شده و فقط رشد قطری و ترمیم در صورت شکستگی ادامه پیدا می کند.استخوان از دو قسمت مهم ساخته شده است :

1.       ماده ی زمینه

2.       سلول استخوانی

سلول های استخوانی در ماده ی زمینه ی استخوان پراکنده و پخش شده اند.ماده ی زمینه ی استخوان از فسفر و کلسیم و رشته های پرو تئینی درازی ساخته شده است.کلسیم و فسفر در این ماده باعث مقاومت استخوان در برابرفشار و مستحکم شدن استخوان می شوند و همچنین رشته های پروتئینی نیز باعث مقاومت در برابر ضربه هایی می شوند که نیروی حاصل از ضربه به یک نقطه وارد می شود .                                                        استخوان ها از نظر نوع بافت به دو نوع تقسیم می شوند :

1.       استخوان های متراکم :این نوع از استخوان ها با چشم معمولی و غیر مسلح ، به صورت بافتی متراکم و بی شکل دیده می‌شود، و لایه خارجی استخوان ها را تشکیل می‌دهد. موقعی که استخوان متراکم زیر میکروسکوب مورد بررسی قرار می‌گیرد،واحدهایی با آرایش منظم مشاهده می‌شوند که سیستم هاورس نام دارد. سیستم هاورس از قسمتهای ریز تشکیل شده‌است :

الف) یک حفره مرکزی (مجرای هاورس) که محتوی اعصاب و عروق است.

ب) دوایر متحدالمرکز استخوانی( لاملا) که حفره مرکزی را احاطه کرده‌اند. 

ج) لاکونا به فضاهای بین لاملا که محتوی سلولهای استخوانی هستند گفته می‌شود.

د) کانالیکول ها ، مجاری باریکی هستند که لاملا از آن عبور کرده و به لاکوما وصل می‌شوند. از میان همین مجاری است که مواد غذایی بوسیله رگها به داخل مجرای هاورس پخش می‌شوند.

گرچه استخوان متراکم با چشم معمولی بی شکل به نظر می آید ملی می توان فضا هایی را در آن مشاهده کر که تفاوت عمده ی میان استخوان های متراکم و اسفنجی در اندازه همین فضا ها است. در تنه استخوان دراز ، یک لایه خارجی ضخیم از نوع استخوان متراکم وجود دارد. در صورتی که در یک استخوان نامنظم و یا کوتاه لایه متراکم استخوان نسبتا نازک است.

2.       استخوان اسفتجی : این نوع از استخوان ها از رشته‌های استخوانی به نام ترابکولا که فضای ما بین آنها توسط چشم معمولی قابل روئیت است تشکیل شده است. استخوان اسفنجیدارای لاملاهایی است که از نظر ساختمان شبیه به لاملاهای استخوان متراکم هستند با این تفاوت که فضاهای موجود در استخوان اسفنجی بزرگتر بوده و سیستم‌های هاورس فقط درترابکولهای بزرگ دیده می‌شوند. استخوان اسفنجی مواد غذایی خود را از رگهای اطرافدریافت می‌کند.

استخوا ها و اسکلت داخلی در بدن مسئولیت هایی دارند این مسئولیت ها عبارتند از:

·        استخوان ها چهارچوب نگهدارنده بدن هستند که به بدن شکل و فرم خاصی می دهند و به منزله تکیه‌گاهی برای تحمل وزن بدن می‌باشد.

·        استخوان ها  اهرم و تکیه گاه هایی هستند که ماهیچه‌ها برای ایجاد حرکت ، فشار خود را بر آن ها اعمال می‌کنند.

·        استخوان ها از قسمت های حساس و حیاتی بدن مانند مغز و قلب حفاظت می کنند مانند استخوان جمجمه که از مغز محافظت می کند.

·        در مغز بعضی از استخوان ها مانند دنده ها،جمجمه،جناغ و لگن گلبول قرمزخون ساخته می شود.

·        استخوان ها سرعت لازم برای حرکت مناسب بدن را تامین می کنند.

 اسکلت داخلی بدن انسان از 206 استخوان تشکیل شده اند که برای سهولت در بررسی این استخوان ها آن ها را به سه بخش زیر تقسیم می کنند :

1.       فوقانی(سر)

2.        میانی

3.       تحتانی

استخوان های فوقانی(سر) عموما از نوع استخوان های پهن هستند و شامل مجموع استخوان های جمجمه و صورت هستند،استخوان های میانی شامل ستون فقرات، قفسه ی سینه، جناغ، ترقوه و دست می باشند و همچنین استخوان های تحتانی شامل لگن و پا هستند.

1.                     استخوان های فوقانی : اسکلت استخوانی سر و صورت را در مجموع جمجمه(Skull)می‌گویند که مغز درون آن قرار گرفته است.جمجمه بدون در نظر گرفتن استخوان متحرک فک تحتانی ، کرانیوم نامیده می‌شود. کرانیوم از دو بخش تشکیل شده است : جمجمه ی مغزی که بخشی از جمجمه است که وظیفه حفاظت از مغز را بر عهده دارد. و قسمت دوم استخوان های صورت هستند که در جلو و پایین جعبه مغزی وجود دارند و اسکلت صورت را می‌سازند.  استخوان های جمجمه ی مغزی 8 عدد هستند 4 عدد فرد و میانی و 2 عدد زوج و طرفی هستند. استخوان های صورت 14 عدد هستند که 6 عدد زوج و 2 عدد فرد هستند.
در مجموع 22 عدد استخوان ، جمجمه را تشکیل می‌دهند. در ضخامت برخی از استخوانهای سر و صورت حفرهای تو خالی هوایی ای به نام سینوس وجود دارند که به حفره ی بینی مرتبط هستند. غیر از مفصل گیجگاهی فکی که تنها مفصل متحرک جمجمه است بقیه استخوانها از طریق مفاصل ثابت به یکدیگر متصل هستند.استخوان های فوقانی(سر)(22عدد) شامل موارد زیر می باشند :

الف) جمجمه ی مغزی (جعبه ی مغزی) : (8عدد)

·                    استخوان های فرد :

·        استخوان پیشانی(1عدد) : این استخوان دارای یک صفحه افقی و یک صفحه عمودی است. بخش عمودی  پیشانی و جدار قدامی کاسه سر را می‌سازد. بخش افقی این استخوان در تشکیل حفره مغزی قدامی و بخش برونی آن در تشکیل سقف کاسه چشمشرکت می‌کند.

·        استخوان پس سری(1عدد) : این استخوان در پشت و زیر جمجمه قرار دارد و دارای سوراخی بیضوی شکل است که از طریق آن مغز به نخاع وصل می شود.این استخوان قسمت پایینی سقف و قاعده جمجمه را تشکیل می‌دهد.این استخوان دارای یک صدف است که 4 عددحفره دارد، دو حفره پایینی با نیمکره‌های مخچه مجاور بوده و دو حفره بالایی با نیمکره‌های مغز مجاور هستند.

·        استخوان پرویزنی(1عدد) : این استخوان در پشت و بالای حفره های بینی وجود دارد. همچنین دارای یک صفحه سوراخدار به نام صفحه غربالی ، یک تیغه عمودی و دو توده طرفی است . صفحه غربالی بخشی از سقف حفره بینی را می‌سازد، توده‌های طرفی در تشکیل جدار خارجی حفره بینی و جدار داخلی حفره کاسه چشمی شرکت دارند.

·        استخوان پروانه ای(1عدد) : این استخوان در قاعده جمجمه قرار داشته و در تشکیل حفره مغزی قدامی، میانی و خلفی شرکت دارد.

·                    استخوان های زوج :

·        استخوان آهیانه(2عدد) : این استخوان ها در طرف بالای جمجمه وجود دارند و قسمتهای طرفی و سقف جمجمه را می‌سازند. این استخوانها که با یکدیگر مفصل شده‌اند، در جلو با استخوان پیشانی و در عقب با استخوان پس‌سری ، مفصل می‌گردند.

·        استخوان گیج گاهی(2عدد) این استخوان ها در طرفین جمجمه قرار دارند و در تشکیل قسمت جدار طرفی و قاعده کاسه سر شرکت می‌کنند.همچنین دستگاه شنوایی - تعادلی بدن در ضخامت آن قرار دارد.

ب) صورت(چهره):(14عدد) استخوان های صورت 14 عدد است که 13 عدد آن چسبیده به جمجمه مغزی و بی حرکت است و تنها استخوان آرواره ی تحتانی است که متحرک است.

·                    استخوان های فرد :

·      استخوان تیغه بینی(1عدد) : این استخوان،استخوانی نازک ، پهن و ذوزنقه ای شکل است که قسمت خلفی دیواره میانی بینی را تشکیل می‌دهد. نیمه فوقانی کنار قدامی آن با تیغه عمودیاتموئید (پرویزنی) و نیمه تحتانی آن با غضروف تیغه بینی مفصل می‌شود. کنار خلفی آن آزاد بوده و سوراخهای خلفی بینی را از هم جدا می‌کند.

·      استخوان فک تحتانی(1عدد) : بزرگترین و قویترین استخوان صورت، استخوان فک تحتانی است که به تنهایی آرواره تحتانی را می‌سازد و با استخوان های گیجگاهی مفصل می‌شود. دارای تنه نعل اسبی شکل و دو شاخه می‌باشد و در کنار فوقانی تنه ی آن حفره هایی برایدندان ها وجود دارد.همچنین مهمترین زایده آن زایده کوندیلار است که از طریق یک دیسک غضروفی متحرک با استخوان گیجگاهی مفصل شده و تنها مفصل متحرک جمجمه را ایجاد می‌کند.

·                    استخوان های زوج :

·        استخوانهای فک فوقانی(2عدد) : این دو استخوان وقتی با یکدیگر مفصل می‌شوندآرواره فوقانی را تشکیل می‌دهند. هر یک از این استخوان ها در تشکیل حفره های بینی، دهان و کف کاسه چشم شرکت دارد. این دو استخوان دارای یک تنه هستند که بزرگترین سینوس صورت را دربرمی‌گیرد و دهانه آن به حفره بینی باز می‌شود. این استخوان ها دارای 4 زایده هستند که مهمترین آنها ، زایده کامی است که سطح فوقانی آن قسمت اعظم کف حفره بینی را می‌سازد، سطح تحتانی در